اطلاق یا نسبیت اخلاق از نگاه مفسّران

گزارشی از دیدگاه های برخی از مفسّران درباره نسبیت یا اطلاق اخلاق است.  گروهی اخلاق را نسبی می خوانند و شماری مطلق، نحله هایی چون اگزیستانسیالیسم، مارکسیسم، پراگماتیسم و پوزیتیویسم منطقی نسبت اطلاق را باور دارند و افرادی چون افلاطون و کانت اخلاق را مطلق می دانند. برخی از فلاسفه نیز راه میانه را انتخاب می کنند. فخررازی در شمار تفسیرگرانی است که نسبیت اخلاق را باور دارد و برخلاف قاضی عبدالجبار معتزلی که قبح کذب را ذاتی می داند قبح کذب را عقلی و اعتباری می داند و این درست بر خلاف نظریه اشاعره است. رشید رضا دیگر تفسیرگر اهل سنت، نسبیت اخلاق را باور ندارد او از صفاتی نام می برد که در هیچ زمان و مکانی از اخلاقی بودن بیرون نمی شود. رشید رضا در جای جای المنار دیدگاه نسبی گرایان را نقد می کند و در مسأله حسن و قبح عقلی راه میانه را بر می گزیند. او نه حسن و قبح شرعی را در تمام موارد می پذیرد و نه حسن و قبح ذاتی را. دیدگاه آنان که حسن و قبح را ذاتی می دانند به معقول و منقول نزدیک تر است اما نباید گرفتار افراط شد. سید قطب نیز نسبیت اخلاق را باور یهودیان می خواند. او بهره گیری از معیارهای ثابت و محکم دینی در سنجش و شناخت افعال اخلاقی را پیشنهاد می کند معیارهایی که تمام افراد و گروه ها و تمدن ها و فرهنگ ها پذیرای آن باشند. نویسنده المیزان نیز نسبیت اخلاق را به نقد می گیرد و خود را در شمار طرفداران مکتب اطلاق قرار می دهد اما در یکی دو مورد، تأیید نظریه نسبیت از سخنان ایشان استشمام می شود. علامه برای اثبات پوچی نظریه نسبیت نخست چهار مقدمه می آورد و آن گاه با قسمت بندی دیدگاه نسبی گرایان هر قسمت را به صورت مستقل به بحث و ارزیابی می نشیند. نسبی گرایان فهم درستی از حسن و قبح ندارند و میان اطلاق مفهومی و اطلاق وجودی خلط کرده اند. نسبی گرایان مفهوم را با مصداق اشتباه گرفته اند و افزون بر این، پیامد نسبیت اخلاق، نسبی شدن خیر و شر، حق و باطل و... است.